Nakliye sadece taşımayı kapsarken lojistik, depolama, gümrük, dağıtım ve planlamayı içine alan geniş bir süreci ifade eder.
Yakıt fiyatları, işçilik, gümrük vergileri, depolama ücretleri ve teknoloji yatırımları
İade, geri dönüşüm, hurda yönetimi ve yeniden kullanım süreçlerini kapsar.
Yapay zekâ, IoT, WMS/TMS yazılımları sayesinde operasyonlar hızlanır ve hatalar azalır.
Karbon ayak izini azaltmaya yönelik sürdürülebilir lojistik uygulamalarıdır.
Ürünlerin depoya girmeden doğrudan dağıtıma yönlendirilmesini sağlar.
E-ticaretin ihtiyaçlarına yönelik hızlı depolama, paketleme ve dağıtım çözümleridir.
Gıda, ilaç ve kimyasal ürünlerde sıcaklık kontrolü kritik olduğu için.
Ulaşım ağlarına yakınlık, liman ve gümrük altyapısı, maliyet avantajı.
3PL, dış lojistik hizmet sağlayıcısıdır. 4PL ise tedarik zincirinin tamamını yönetir.
Sigorta, alternatif rota planları ve güvenlik yatırımları ile.
Konteyner elleçleme, depolama, gümrükleme, iç nakliye entegrasyonu.
Vergi ödemeden eşya saklama imkânı sağlayan gümrük gözetimli depolardır.
Siparişin alınmasından teslimine kadar tüm sürecin yönetilmesi.
Forklift, transpalet, reach stacker, vinç, konveyör, otomatik paletleme sistemleri.
Düşük maliyet, yüksek kapasite ve çevre dostu olması.
Gümrük avantajı ve vergi muafiyetiyle depolama ve ihracat kolaylaşır.
Teslimat süresi, sipariş doğruluğu, stok devir hızı, maliyet optimizasyonu.
Hızlı toplama, azalan işçilik maliyeti ve izlenebilirlik artışı.
Dron teslimatlar, otonom araçlar, blok zinciri ile şeffaf tedarik zinciri yönetimi.
Kısaca: Lojistik; ürün, hizmet ve bilgilerin doğru ürünü, doğru miktarda, doğru yerde, doğru zamanda, doğru maliyetle, doğru koşulda ve doğru müşteriye ulaştırılması için yapılan tüm planlama, uygulama ve kontrol faaliyetlerinin bütünüdür. (Sıklıkla “7 Doğru/7R” olarak anılır.)
Detaylı tanım: Ham madde tedarikinden başlayıp depo–üretim–dağıtım ağları üzerinden son kullanıcıya uzanan akışların taşıma, depolama, envanter, sipariş yönetimi, ambalaj, katma değerli hizmetler (elleçleme, etiketleme, setleme), gümrükleme, tersine lojistik ve finansal–bilgi akışlarıyla birlikte yönetilmesidir. Lojistik, tek başına bir taşıma işi değildir; veri temelli, süreç yöneten, maliyet–hizmet dengesi kuran çapraz bir yönetim disiplinidir.
Lojistik vs. Tedarik Zinciri:
Lojistik, akışların operasyonel bacağını (taşıma, depolama, dağıtım) yönetir.
Tedarik zinciri yönetimi (SCM); satınalma, tedarikçi geliştirme, üretim planlama, satış & pazarlama, finans ve lojistik dâhil uçtan uca koordinasyonu kapsar.
Lojistik, tedarik zincirinin omurgasıdır; doğru çalışmadığında zincirin tamamı aksar.
Hizmet seviyesi: Teslimat hızı ve doğruluğu, iade oranları ve müşteri memnuniyeti doğrudan lojistiğin performansına bağlıdır.
Maliyet avantajı: Ulaşım rotaları, dağıtım ağı topolojisi, depolama stratejisi ve paketleme tasarımı maliyeti belirler. İyi bir tasarım birim başı maliyeti çarpıcı biçimde düşürür.
Rekabet ve esneklik: Sezonsal dalgalanmalar, promosyonlar, krizler; esnek kapasite ve akıllı planlama gerektirir.
Risk ve dayanıklılık: Alternatif tedarik/rota, güvenlik stokları, çoklu taşıma modları (intermodal) gibi önlemler kesintiye dayanıklı bir yapı kurar.
Sürdürülebilirlik: Düşük boş sefer, optimum paketleme, yakıt verimliliği, elektrikli filo/rail tercihleri karbon ayak izini azaltır.
Mod seçimi: Kara (FTL/LTL), deniz (FCL/LCL, roro), hava (express/general), demiryolu ve intermodal.
Planlama: Yük konsolidasyonu, rota–sefer optimizasyonu, zaman penceresi yönetimi, yük–araç uyumu (ağırlık/hacim).
Operasyon: Yükleme–boşaltma planı, güvenlik (çemberleme, dunnage), sıcaklık/nem izleme (özellikle gıda–ilaç), ADR/IMDG uyumu.
Belgelendirme: CMR, konşimento, hava kargo AWB, sigorta poliçeleri.
İzlenebilirlik: Telematik, GPS, IoT sensörleri, e-POD (elektronik teslim teyidi).
Adresleme & WMS: Lokasyon yapısı, ABC/XYZ sınıflaması, slotting (ürünlerin doğru adrese yerleştirilmesi).
Toplama yöntemleri: Tekli/çoklu toplama, dalga (wave), bölge (zone), batch/pick-to-light/pick-by-voice.
Katma değerli işlemler: Etiketleme, kitting, paketleme, repaletleme, kalite kontrol, yeniden ölçüm–tartım.
Otomasyon: AMR/AGV, konveyör/sorter, otomatik paletleme, AS/RS (otomatik raf).
Güvenlik: İSG, 5S, forklift–yaya yolu, soğuk zincir için ısı haritaları.
Rejimler: İthalat, ihracat, transit, antrepo, geçici ithalat, dahilde işleme gibi rejimler.
Belge & uyum: Fatura, çeki listesi, menşe/ATR/EUR.1, sağlık/bitki/kimyasal mevzuatlar; risk bazlı kontroller.
Antrepo & geçici depolama: Etiket/ambalaj değişimi gibi elleçleme işlemleri izinli çerçevede yapılır.
Maliyetler: Gümrük vergileri, KDV, damga, THC, ardiye, demuraj & detention.
Ağ tasarımı: Bölge–hub–spoke modeli, cross-dock merkezleri, last-mile stratejisi.
Teslimat seçenekleri: Kapıdan kapıya, PUDO (pickup–dropoff), randevulu teslim, nakliye–montaj (white glove).
Performans: SLA, zamanında teslim (OTD), teslimat doğruluğu, iade/tersine lojistik.
Örnek süreç–KPI tablosu
| Süreç | Kritik KPI’lar |
|---|---|
| Taşıma | Zamanında teslimat %, hasar oranı, doluluk/boş km, km başı maliyet |
| Depolama | Order cycle time, PPH/LPH, envanter doğruluğu, m² başı çıktı |
| Gümrük | Dwell time, belge hatası %, bekleme/ardiye maliyeti |
| Dağıtım | İlk denemede teslim %, iade oranı, müşteri memnuniyeti (NPS/CSAT) |
Artıları: Esnek planlama, kapıdan kapıya, kısa–orta mesafede hızlı.
Eksileri: Trafik, hava koşulları, karbon salımı, sürücü–takograf kısıtları.
Artıları: Birim başı en düşük maliyet (özellikle FCL), ağır/volümlü yükler için ideal.
Eksileri: Transit süre uzun, liman–terminal operasyon riskleri, sezon–hat kapasitesi dalgalanmaları.
Artıları: En hızlı, acil/kıymetli/bozulabilir ürünler.
Eksileri: En pahalı, kapasite sınırlı, güvenlik–paketleme kuralları sıkı.
Artıları: Karbon–yakıt verimliliği, istikrarlı transit, Avrupa–Asya koridorlarında güçlü.
Eksileri: Hat/terminal bağımlılığı, kapıdan kapıya olmayan taşımada ek aktarma ihtiyacı.
Artıları: Her modun avantajını birleştirme, risk ve maliyet dengeleme.
Eksileri: Aktarma planı ve ekipman (swap body, konteyner) gerektirir.
İçerik: Online siparişten gerçek zamanlı stok–kargo eşleşmesine uzanan entegre bilgi akışı.
Araçlar: WMS/TMS/YMS, OMS, API/EDI entegrasyonları, RPA, tahmine dayalı planlama (ML/AI), dinamik fiyatlama.
Sonuç: Daha kısa sipariş çevrim süresi, görünürlük, hatasız operasyon.
Taşıma modları – özet tablo
| Mod | Uygun Olduğu Durum | Dikkat |
|---|---|---|
| Kara | Kısa/orta mesafe, kapıdan kapıya | Boş km, sürücü mevzuatı |
| Deniz | Büyük hacim, düşük maliyet | Transit süresi, liman ücretleri |
| Hava | Acil/kıymetli, bozulabilir | Yüksek maliyet, güvenlik kuralları |
| Demiryolu | Uzun mesafe, sabit hat | Terminal erişimi, aktarma |
| Intermodal | Maliyet–zaman dengesi | Ekipman ve zamanlama |
Talep tahmini & S&OP: Satış, pazarlama ve operasyonun aynı masada buluşması.
Ağ tasarımı: Depo sayısı–konumları, envanter yerleşimi, hub & spoke.
Rota/slot optimizasyonu: Coğrafi kümeler, trafik saatleri, kapı–rampa planı.
Stok politikaları: Güvenlik stoğu, min–max, döngü sayımı, SKU rasyonalizasyonu.
Sürücü kalemler: Linehaul, yakıt, geçiş–köprü, liman/terminal, THC, ardiye–demuraj, paketleme–palet, sigorta.
Maliyet hesabı: Palet/kolî başı, kilometre–ton başı, sipariş başı, activity-based costing.
Hızlı kazanımlar: Konsolidasyon, doluluk artırma, ters rotada yük bulma (backhaul), ambalaj optimizasyonu.
WMS: Depo süreçlerinin beyni.
TMS: Taşıma planlama, yük–araç eşleşmesi, navlun hesaplama.
YMS/Dock: Rampa–kapı randevuları, sahada trafik.
ERP/OMS/BI: Finans–sipariş–raporlama entegrasyonu.
Görüntüleme: e-POD, canlı haritalar, KPI panoları.
Barkod/RFID, IoT sensörleri (sıcaklık/nem/şok), telematik, kamera–vizyon.
Robotik: AMR/AGV, otonom raf sistemleri, otomatik paketleme.
Yapay zekâ: Talep tahmini, dinamik rota, anomali–hasar tespiti.
Sürdürülebilirlik: Elektrikli filo, biyoyakıt, modal shift (demir/deniz), hafif–geri dönüştürülebilir ambalaj.
Müşteri uygulamadan sipariş verir → OMS stok–kargo eşleşmesini yapar → WMS toplama emrini üretir → paketleme & e-POD ile kargo çıkışı → last-mile teslim → iade olursa tersine lojistik ve kalite kontrol.
Ürün -18°C depodan yüklenir → sıcaklık logları gerçek zamanlı izlenir → cross-dock noktalarında kısa süreli transfer → mağaza/son nokta teslim → sıcaklık sapması varsa karantina & imha prosedürleri devreye girer.
Parçalar kitting ile üretim hattına “tam zamanında” (JIT) ve doğru sırada (JIS) gelir → hat besleme için milk-run döngüleri planlanır → boş ambalajlar tersine akar.
Seri–lot izlenebilirliği zorunludur; ısı–nem kayıtları tutulur; kritik ilaçlar için hava veya ekspres kullanılır; GDP (Good Distribution Practice) gereklidir.
Akışlar: Tedarik zinciri; talep–tedarik dengesi, ürün yaşam döngüsü, tedarikçi–üretim–dağıtım karışımını belirler; lojistik bunu operasyonel olarak yürütür.
Kamçı (bullwhip) etkisi: Zayıf bilgi paylaşımı küçük talep değişimlerini zincirin yukarısında büyütür. Çözüm: S&OP, gerçek zamanlı veri, ortak planlama.
Performans hizalaması: Lojistik KPI’ları (OTD, hasar, maliyet) satış–pazarlama hedefleriyle çelişmemeli; hız–maliyet–kalite üçgeninde optimum nokta bulunmalı.
| Sektör | Zorunlu Yetkinlikler | Riskler / Dikkat |
|---|---|---|
| E-ticaret | Hızlı toplama, last-mile, iade yönetimi | Pik dönemler, adres kalitesi, iade maliyeti |
| Otomotiv | JIT/JIS, kitting, milk-run | Hat durması, kalite-fail maliyeti |
| Gıda & Soğuk Zincir | Sıcaklık kontrolü, FIFO/FEFO | Bozulma, hijyen–izlenebilirlik |
| Kimya/Tehlikeli Madde | ADR/IMDG, ayrıştırma | Güvenlik, çevresel sorumluluk |
| İnşaat | Proje lojistiği, ağır/oversize | Şantiye erişimi, izin–escorta ihtiyaç |
Türkiye, Avrupa–Asya–Orta Doğu kesişimindeki konumuyla doğu–batı hatlarında doğal bir köprü işlevi görür.
Limanlar: Ambarlı/İstanbul, Mersin, İzmir–Alsancak, Aliağa (Petkim), İskenderun, Tekirdağ, Yarımca/Kocaeli gibi ana konteyner–dökme merkezleri.
Havalimanları: İstanbul (IST) ve Sabiha Gökçen (SAW) kargo kapasitesi; Ankara/ESB ve İzmir/ADB belli sektörlerde rol oynar.
Demiryolu & koridorlar: Marmaray lojistiğe entegrasyon; BTK hattı (Bakü–Tiflis–Kars) ile Orta Koridor; Avrupa bağlantıları.
Antrepocular & serbest bölgeler: Çok sayıda genel–özel antrepo, dağıtım merkezleri; serbest bölgeler (Ege, Mersin, İstanbul vb.) ihracat odaklı firmalara vergi–lojistik avantajları sağlar.
Gümrük uygulamaları: Rejim seçimi, belge–uyum, YYS (Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü) gibi kolaylaştırıcı statüler; dijitalleşen süreçler.
Türkiye’de fırsatlar: Bölgesel dağıtım üsleri, e-ticaretin büyümesi, demiryolu–denizyolu intermodal kapasite artışı.
Zorluklar: Mevsimsellik, liman–terminal yoğunluğu dönemsel artışlar, artan maliyet kalemleri ve yetkin iş gücü ihtiyacı.
1) Lojistik nedir kısaca?
Ürünün doğru yer, zaman ve maliyetle müşteriye ulaştırılmasını sağlayan planlama ve operasyonlar bütünüdür.
2) Lojistik ile taşımacılık aynı şey mi?
Hayır. Taşımacılık lojistiğin bir parçasıdır; lojistik depolama, sipariş, gümrük, dağıtım ve bilgi akışını da kapsar.
3) 3PL ve 4PL ne demek?
3PL: Taşıma/depo gibi operasyonları dış sağlayıcı yönetir. 4PL: Bir üst seviye entegratör; birden çok 3PL’i ve süreçleri tek elden koordine eder.
4) Intermodal ve multimodal farkı?
Her ikisi birden çok mod kullanır; multimodal tek sözleşme/taşıyıcı altında, intermodal ise her mod için ayrı sözleşmeler içerebilir.
5) LTL ve FTL nedir?
LTL (parsiyel): Araç dolmadan birden fazla yükün bir arada taşınması. FTL (komple): Araç sadece tek yük içindir.
6) Cross-dock ne işe yarar?
Depoya indirmeden hızlı aktarma; stoklama ihtiyacı azalan, zaman kritik yüklerde avantaj sağlar.
7) WMS ve TMS farkı?
WMS depo operasyonlarını, TMS taşıma planlama ve navlun süreçlerini yönetir.
8) İade/tersine lojistik neden önemlidir?
Müşteri memnuniyeti ve sürdürülebilirlik için kritik; kalite kontrol ve yeniden satış/söküm–geri dönüşüm süreçleri içerir.
9) Lojistikte temel KPI’lar neler?
OTD (zamanında teslim), hasar oranı, envanter doğruluğu, toplama verimi (PPH/LPH), km başı maliyet, ilk denemede teslim.
10) Soğuk zincirde en kritik konu?
Sıcaklık–nem takibi ve kırılmayan ısı zinciri; sapmalar için anında alarm ve karantina prosedürü.
11) Elleçleme nedir?
Depo/liman/antrepoda ürünün niteliğini değiştirmeden yapılan ayırma, etiketleme, paletleme, sayım, kalite kontrol vb. işlemlerin genel adıdır.
12) Incoterms lojistiği nasıl etkiler?
Teslim şekilleri (EXW, FOB, CIF, DDP vb.) risk ve maliyetin taraflar arasında nasıl paylaşıldığını belirler.
13) Lojistik maliyet nasıl düşer?
Konsolidasyon, rota–doluluk optimizasyonu, doğru ambalaj, veri temelli planlama, modal shift ve otomasyon.
14) Last-mile neden pahalıdır?
Kısa mesafede çok durak, düşük konsolidasyon ve yoğun şehir içi trafik nedeniyle birim başı maliyet yüksektir.
15) ADR/IMDG nedir?
Karayolu (ADR) ve denizyolu (IMDG) için tehlikeli madde taşımacılığı kuralları.
16) E-ticarette iade oranı lojistiğe nasıl yansır?
Depo kapasitesini, iş gücü planını, paketleme ve kalite süreçlerini doğrudan etkiler; sağlam tersine akış kurgusu gerekir.
17) Güvenlik stoğu neden var?
Talep/tedarik belirsizliklerine karşı servis seviyesini korumak için.
18) S&OP ne işe yarar?
Satış ve Operasyon Planlaması; talep–kapasite–stok uyumunu sağlar, kamçı etkisini azaltır.
19) Lojistikte sürdürülebilirlik ne demek?
Karbon ayak izini düşüren rota–mod–ambalaj tercihleri, elektrikli filo ve atık yönetimi.
20) Türkiye’nin lojistik avantajı nedir?
Kesişim konumu, bölgesel dağıtım merkezleri için uygunluk, çok modlu hatlara erişim.
Lojistik; maliyet–hız–kalite üçgeninde doğru dengeyi kuran, veriyle beslenen ve teknolojinin kaldıraç sağladığı bir yönetim disiplinidir. Doğru planlama, iyi tasarlanmış ağ yapısı ve güçlü operasyon kültürüyle işletmeler hem müşteri memnuniyeti hem de kârlılık tarafında kalıcı faydalar elde eder. Bu rehberdeki çerçeveyi; sektörünüzün gereklilikleri, regülasyonlar ve büyüme hedeflerinizle eşleyerek ölçeklenebilir bir lojistik stratejisine dönüştürebilirsiniz.